Akademik Məlumat İdarəetmə Sistemi
BURSA 4th INTERNATIONAL CONFERENCE ON HUMANITY AND SOCIAL SCIENCES, no.1, pp.316-321, 2025 (Conference Book)
Muhammad Fuzuli (1494-1556) is one of the most prominent poets of Azerbaijan literature, as well as the Turkic world as a whole, and a thinker known for his deep philosophical thoughts. His works are not only examples of poetry, but also philosophical manifestos that touch on such topics as the meaning of human life, divine love and the spiritual uplift of the soul. Although Fuzuli's work is studied from different angles, his philosophy of life is of particular interest, as it allows us to understand and appreciate the true nature of human existence. In this article, we will consider in detail the philosophy of Fuzuli's life, analyze the main philosophical ideas in his works and the significance of these ideas for the modern world of philosophy and literature. Fuzuli divides the philosophy of life into four main directions: the transience of human existence, spiritual growth, divine love and self-love, as well as the meaninglessness of earthly attachments. These directions are vividly reflected in his works and are in close connection with each other. The transience of human existence in Fuzuli philosophy is the main theme of his poems. He emphasizes that life is short and fleeting, and the material values acquired in this world are ultimately destroyed. According to Fuzuli's worldview, a person's life is short, like a breath, and during this short period of time, true values should be found not in the material world, but in the spiritual world. Sadness and despair, which are often found in his poems, are actually associated with a person's understanding of irreconcilability and meaninglessness with this world. For Fuzuli, human life is a kind of trial period, and in order to successfully overcome this test, a person must prioritize moral values. This philosophy allows a person to perceive the difficulties and trials that he encounters in life through the lens of spirituality and, overcoming these difficulties, achieve spiritual growth. In this regard, Fuzuli's works are of great importance both in the past and today, as a deep philosophical analysis of human life and existence.
Məhəmməd Füzuli (1494-1556) Azərbaycan ədəbiyyatının, eləcə də ümumən Türk dünyasının ən görkəmli şairlərindən biri olmaqla yanaşı, həm də dərin fəlsəfi düşüncələri ilə məşhur olan bir mütəfəkkirdir. Onun əsərləri, yalnız poeziya nümunələri deyil, eyni zamanda, insan həyatının mənası, ilahi sevgi və ruhun mənəvi yüksəlişi kimi mövzuları əhatə edən fəlsəfi manifestlərdir. Füzulinin yaradıcılığı müxtəlif aspektlərdən tədqiq olunsa da, onun həyat fəlsəfəsi xüsusilə maraq doğurur, çünki bu fəlsəfə insan varlığının əsl mahiyyətini dərk etməyə və dəyərləndirməyə imkan verir. Bu məqalədə Füzulinin həyat fəlsəfəsi müfəssəl şəkildə tədqiq ediləcək, onun əsərlərindəki əsas fəlsəfi ideyalar və bu ideyaların müasir fəlsəfə və ədəbiyyat aləmi üçün əhəmiyyəti təhlil ediləcək. Füzuli həyat fəlsəfəsini dörd əsas istiqamətə bölür: insan varlığının keçiciliyi, mənəvi yüksəliş, ilahi sevgi və eşq, həmçinin dünyəvi bağlılıqların mənasızlığı. Bu istiqamətlər onun əsərlərində açıq şəkildə əks olunub və bir-biri ilə sıx əlaqədədir. Füzulinin fəlsəfəsində insan varlığının keçiciliyi, onun şeirlərinin başlıca mövzusudur. O, həyatın qısa və müvəqqəti olduğunu, bu dünyada əldə edilən maddi dəyərlərin isə son nəticədə məhv olduğunu vurğulayır. Füzulinin dünyagörüşündə, insanın ömrü bir nəfəs qədər qısadır və bu qısa müddətdə əsl dəyərlər maddi deyil, mənəvi dünyada tapılmalıdır. Onun şeirlərində tez-tez rast gəlinən qəm və kədər, əslində, insanın bu dünya ilə barışmazlığı və faniliyi dərk etməsi ilə əlaqədardır. Füzuli üçün insanın həyatı, bir növ sınaq dövrüdür və bu sınaqdan müvəffəqiyyətlə çıxmaq üçün insan mənəvi dəyərlərə üstünlük verməlidir.