Akademik Məlumat İdarəetmə Sistemi
Filologiya məsələləri, no.4, pp.147-151, 2020 (Peer-Reviewed Journal)
Orxon abideləri: Türkcənin bilinən yazılı ilk nümunəleri, 8 yüzyılın baslarina soykənən və Orhun vadisində olan, buna görə də Orhun abidələri və ya Orhun Abidələri olaraq adlandırılan yazıtlardır. Bu kitabələr, Türkcənin, tarixi müddətdeki qrammatik quruluşu və bu quruluşun deyişmesine əlaqədar məlumatlar verdiyi kimi, Türklərin dövlət anlayışı ilə rəhbərliyi, Türklərin mədəni elementləri, Türklərin qonşuları ilə soydaşlarıyla olan əlaqeləri və ictimai həyatıyla ve s. əlaqədar əhəmiyyıtli məlumatlar, ibarətdir. Orxon çayı sahilində tapıldığına görə bu cür adlandırılıb və qəfim türk tayfaları tərəfindən düzəldilmişdir. Orxon abidələri qədim türk dilini öyrənmək baxımından olduqca vacibdir. Orxon abidələrinə Ongin, Gül-Tigin, Bilgə xagan, Tonyukuk, KuliÇor, Moyun-Çor, İşe-Ashet, Hoytu-Təmir və Suci abidələri daxildir. Bilgə Xaqan abidəsində azərbaycancaya tərcümə etdikdə, belə deyilir: Türk Oğuz Bəyləri, eşidin! Üstdə göy çökmədikcə, altda yer dənizi dəyişmədikcə, elini mərasimi kim poza bilər. Ey Türk Milləti! Özünə dön. Səni yüksəltmiş Bilgə Xaqana azad və müstəqil ölkədən qarşı səhv etdin, pis vəziyyətə saldın. Millətin adı yox olmasın deyə, Türk milləti üçün gecə yatmadım, gündüz oturmadım. Qardaşım Gül-Tigin və iki Şad ilə öləsiyle bitenə çalışdım... “Edgü bilgə kişid edgü alp kişid yorıtmaz ermiş.” “ İyi bilgili insani, iyi cesur insani yürütmezmiş.” “ ...ırak erser yablak ağı birür, yağuk erser edgü ağı birür tip ança boşgurur ermiş.” “...uzak ise kötü mal verir, diyip öyle öğretiyormuş. Açar sözlər: türkdilli xalqlar,əlifba,türk dili,Azərbaycan dili,abidə.