TƏHSİL SƏVİYYƏSİNİN ATMOSFERƏ KARBON QAZIBURAXILIŞINA TƏSİRİNİN EKONOMETRİKQİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ: AZƏRBAYCANNÜMUNƏSİNDƏ

Həsənli Y., Şabanov S., Bərxudarov M.

AZƏRBAYCANDA İQTİSADİ İSLAHATLARIN HƏYATA KEÇİRİLMƏSİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ VƏ PROBLEMLƏRİ, pp.265-276, 2025 (Peer-Reviewed Journal)

Qısa məlumat

ECONOMETRIC ESTIMATION OF THE INFLUENCE OF EDUCATION LEVEL ON CARBON DIOXIDE EMISSIONS IN THE EXAMPLE OF AZERBAIJAN

ABSTRACT

The article on the example of Azerbaijan econometrically assessed the influence of the level of education on carbon dioxide emissions into the atmosphere based on official statistical data of the State Statistics Committee of the Republic of Azerbaijan for 1997-2022. It was determined that the number of high school and university graduates, as well as PhD per 10,000 population, has a negative impact on carbon dioxide emissions with a lag of 6, 13, and 6 years, respectively, while income per capita has a positive impact. The results obtained for Azerbaijan suggest that the impact of education quality on the environment is significant. COVID-19 pandemic restrictions reduced carbon dioxide emissions by 26.84% in 2020 compared to the previous year. According to the constructed econometric model, the environmental Kuznets curve (EKC), which is considered true for developed countries, is not valid for Azerbaijan. Trend models are constructed, determining that for the period under consideration, the rates of per capita growth of environmental pollution in Azerbaijan lagged the rates of per capita income growth. The equilibrium condition under which the environmental Kuznets curve can be fair for Azerbaijan is formulated. We note that this equilibrium condition is a necessary, but not a sufficient condition. It should be noted that the influence of the level of education on carbon dioxide emissions into the atmosphere was realized for the first time using the example of Azerbaijan. From the point of view of reducing the environmental load on the influence of the level of education we can distinguish by groups higher education, PhD and graduates of full secondary school. This shows that in Azerbaijan the influence of the level of education on ecology is very significant. And it confirms that the level of education is also very important for Azerbaijan in terms of sustainable development in terms of its environmental component. The results obtained in the paper can be used by decision-makers in the field of education and economic policy.

Keywords: CO2, secondary, tertiary, PhD, income per capita, COVID-19

Məqalədə Azərbaycan nümunəsində təhsil səviyyəsinin atmosferə karbon qazı buraxılışına təsiri AR DSK-nın 1997–2022-ci illər üzrə rəsmi statistik məlumatları əsasında ekonometrik qiymətləndirilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, əhalinin hər 10 min nəfərinə düşən tam orta məktəb və ali məktəb məzunlarının, habelə fəlsəfə doktorlarının sayı karbon qazı buraxılışına müvafiq olaraq 6, 13 və 6 illik gecikmə ilə mənfi, hər nəfərə düşən gəlirlər isə müsbət təsir edir. Azərbaycan üzrə alınmış nəticələr bu qənaətə gəlməyə əsas verir ki, təhsil səviyyəsinin ekologiyaya təsiri önəmli və uzunmüddətlidir. COVİD-19 pandemiyasının məhdudiyyətləri karbon qazı buraxılışını 2020-ci ildə əvvəlki ilə nəzərən müqayisədə 26,84% azaltmışdır. Qurulmuş ekonometrik model vasitəsilə müəyyən edilmişdir ki, inkişaf etmiş ölkələr üçün ətraf mühit üzrə doğru olduğu qəbul edilən Kuznets (EKC) əyrisi Azərbaycan üçün keçərli deyil. Baxılan illər üzrə Azərbaycanda ətraf mühitin korlanma dərəcəsinin artım sürətinin gəlirin artım sürətindən geri qaldığı müəyyən edən trend modelləri qurulmuşdur. Ətraf mühit üzrə Kuznets əyrisinin Azərbaycan üçün doğru olması üçün tarazlıq şərti formula edilmişdir. Onu da qeyd edək ki, bu tarazlıq şərti zəruri şərt olsa da, kafi şərt deyil. Qeyd edək ki, təhsil səviyyəsinin atmosferə karbon qazı buraxılışına təsiri Azərbaycan nümunəsində ilk dəfə həyata keçirilmişdir. Ekoloji təzyiqi azaltmaq baxımından təhsil səviyyəsinin təsiri ali təhsillilər, doktorantlar və tam orta təhsilli məzunlar kimi sıralana bilər. Bu isə Azərbaycan üzrə təhsil səviyyəsinin ekologiyaya təsirinin önəmli olduğunu göstərir. Və ekoloji kəsimdə dayanıqlı inkişaf baxımından təhsilin səviyyəsinin Azərbaycan üçün önəmliyini qabarıq şəkildə göstərir. Məqalədə əldə edilmiş nəticələrdən təhsil və iqtisadi siyasət sahələrində qərar qəbul edən şəxslər istifadəedə bilərlər.