Other, pp.1-31, 2025
MÜNDƏRİCAT
1. “Tullantıların idarə edilməsi” fənninin
tədrisinin məqsədi...............................4
2.
“Tullantıların idarə edilməsi”
fənninin təhsil proqramının strukturunda yeri və
rolu..................................................................................................................5
3.
“Tullantıların idarə edilməsi”
fənninin təlim nəticələri ilə ixtisas üzrə olan peşə kompetensiyaları ilə
əlaqəliliyi.......................................................................6
4. “Tullantıların idarə edilməsi” fənninin mənimsənilməsi nəticəsində
formalaşan ümumi
bacarıqlar............................................................................................7
5. “Tullantıların idarə edilməsi” fənninin mövzuları üzrə keçirilən
saatların
miqdarı...........................................................................................................8
6. “Tullantıların idarə edilməsi” fənni
üzrə mövzuların qısa məzmunu.............10
7.“ Tullantıların idarə edilməsi”
fənninin mövzuları üzrə tələbə bilməli, bacarmalı olduqları
səriştələr.........................................................................................15
8.
“Tullantıların idarə edilməsi”
fənninin tədrisində istifadə ediləcək tədris materiallarının
siyahısı.................................................................................21
9. “Tullantıların idarə edilməsi” fənninin
tədrisində istifadə ediləcək interaktiv metodları........................................................................................................22
10. “Tullantıların idarə edilməsi” fənninin tədrisində istifadə
ediləcək ədəbiyyat
siyahısı.........................................................................................................23
1.“ Tullantıların idarə
edilməsi” fənninin tədrisinin məqsədi
“Tullantıların
idarə edilməsi” fənni - 4 kredit
Fənnin öyrənilməsinin əsas məqsədi mühazirə və müstəqil
iş şəklində kursun nəzəri materialını öyrənmək və mənimsəmək, proqramda müəyyən
edilmiş problem və tapşırıqları - praktiki məşğələlər və müstəqil auditoriya
zamanı müstəqil həll etmək bacarığını formalaşdırmaqdır. İntizamın əsas məqsədləri
təklif olunan tullantıların növlərini, xarakterini və formalaşacaq təxmin edilən
həcmlərini müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulan fəaliyyətləri qiymətləndirmək,
sahədə tullantıların yaranması nəticəsində ətraf mühitə hər hansı potensial təsirləri
müəyyən etmək, mövcud qanunvericilik və inzibati tələblərə uyğun olaraq
tullantıların emalı və utilizasiyası üzrə müvafiq tədbirləri/marşrutları tövsiyə
etmək və tullantı materiallarını təsnif etməkdir.
2. “Tullantıların idarə edilməsi”
fənninin təhsil proqramının strukturunda yeri və rolu
“Tullantıların idarə edilməsi” fənni
əsas fənn blokunda yerləşən fənlərdən biridir və bakalavr pilləsində təhsil
alan III kurs tələbələr üçün tədrisi nəzərdə tutulur. Fənnin öyrənilməsi üçün tələbə
“Su ehtiyatlarının inteqrasiyalı idarə olunması”, “Ümumi ekologiya”,
“Torpaqların meliorasiyası və rekultivasiyası”, “Ekologiya mühəndisliyi”,”Tullantısız
istehsal prosesləri və tullantıların təkrar emalı” kimi fənləri mənimsəməli və
dərindən öyrənməlidir.
3.“
Tullantıların idarə edilməsi” fənninin təlim nəticələri ilə ixtisas üzrə olan
ümumi və peşə kompetensiyalarının əlaqəliliyi
Fənnin təlim nəticələrinin (FTN) İxtisas üzrə məzun kompetensiyalara
uyğunluq səviyyəsi
|
|||
FTN 1 |
Tullantıların
idarə edilməsi fənninin əsas anlayışları. Fənnin məqsəd və vəzifələri. |
PK4 |
|
FTN 2 |
İstehsalat və məişət tullantıları haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunları |
PK11 |
|
FTN 3 |
Müasir texnologiyanın tətbiqi vasitəsilə tullantıların idarə edilməsi
və azaldılması. |
PK4 |
|
FTN 4 |
Sənaye və məişət tullantılarının utilizasiyası və emalı Məişət
tullantılarının idarə olunması |
PK11 |
|
FTN 5 |
Sənaye tullantılarının idarə edilməsi və təkrar
emalı. |
PK4 |
PK11 |
FTN 6 |
Tullantıların idarə edilməsinin hüquqi
problemləri İstehsal və istehlak tullantılarının auditi |
PK4 |
PK11 |
PK4- Sənayedəki iş qəzaları və peşə xəstəliklərinin, onların
səbəblərinin və mənfi nəticələrinin qarşısını almağı, həmçinin təbiətdən
səmərəli istifadənin, ətraf mühitə dağıdıcı təsir etməyən texnologiyanın
yaradılmasının ekoloji prinsipləri haqqında bilikləri bu məqsədlərlə tətbiq
etməyi bacarmalıdır.
PK11- Ümumi keyfiyyətin idarə edilməsi, keyfiyyət
planlaşdırılması və keyfiyyətə nəzarətin metodlarının tətbiqini, koknkret
şərait üçün onlardan uyğun olanı seçməyi, keyfiyyətin idarə edilməsi üzrə
məlumatların toplanmasınə, əldə edilən nəticərin təhlilini, keyfiyyətin
yaxşılaşdırılması üçün düzgün qərarların qəbul edilməsini bacarmalıdır;
4.
“Tullantıların idarə edilməsi” fənninin mənimsənilməsi nəticəsində formalaşan
ümumi bacarıqlar
Fənnin təlimi nəticəsində tələbələr: -Tullantıların idarə edilməsi fənninin əsas
anlayışlarını, mahiyyət və tədqiqat obyektini
araşırmağı; -Tullantıların təsiri nəticəsində ətraf
mühit və təbii amillərin dəyişməsi proseslərini araşdırmağı; -Tullantıların yaranma mənbələri və
onlardan istifadənin ekoloji problemlərinin müəyyənləşdirilməsini təhlil
etməyi; -Sənaye müəssisələrindən ətraf mühitə
atılan tullantıların təhlili; -Tullantıların dinamikasını araşdırmağı; -Tullantıların ətraf mühitə təsiri və
ekoloji problemləri təhlil etməyi; -Dünyada tullantıların idarə olunmasının
“Ümumi Qanunlar və Əsasnamələr” üzrə təsnifat prinsiplərini araşdırmağı; -Havanın Çirklənməsinə Nəzarət Qanunlarını
tədqiq etməyə; -2000-ci ildən etibarən Havanın
Çirklənməsinə Nəzarət Qanununu araşdırmağa; -Tullantıların idarə olunması fənninin
mənimsənilməsinin ətraf mühit mühafizəsinin ümumi problemlərinin həllində
tətbiq etmək; -Tullantıların idarə olunmasında təklif
olunan tullantıların növlərini, xarakterini və formalaşacaq təxmin edilən
həcmlərini müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulan fəaliyyətləri qiymətləndirmək; -Tullantıların yaranması, tullantı
mənbələri, tullantıların tərkibi və mənbənin ayrılması ilə bağlı əsas
anlayışları izah etmək və tətbiq etmək; -Müxtəlif müasir tullantıların idarə
edilməsi sistemlərini izah etmək; -Təkrar emal texnologiyaları da daxil
olmaqla müxtəlif tullantıların emalı texnologiyalarını izah edin; -Tullantılara dair qanunvericiliyin,
tullantıların qarşısının alınmasının və tullantı siyasətinin inkişafının daha
geniş siyasət kontekstini izah etmək; |
5.
“Tullantıların idarə edilməsi” fənninin mövzuları üzrə keçirilən saatların
miqdarı
№ |
Mövzuların adları |
Mühazirə dərsləri |
Seminar dərsləri |
1 |
Tullantıların idarə edilməsi fənninin əsas
anlayışları. Fənnin məqsəd və vəzifələri |
2 |
- |
2 |
Dünyada tullantıların idarə olunmasının
“Ümumi Qanunlar və Əsasnamələr” üzrə təsnifat prinsipləri |
2 |
2 |
3 |
İstehsalat və məişət tullantıları
haqqında Azərbaycan Respublikasının
qanunları |
2 |
- |
4 |
Tullantıların emalı üsulları. Tullantıların
təkrar emalının tətbiqi və konsepsiyası |
2 |
2 |
5 |
Müasir texnologiyanın tətbiqi vasitəsilə
tullantıların idarə edilməsi və azaldılması |
2 |
- |
6 |
Utilizasiya texnologiyaları və
tullantıların təmizlənməsi və utilizasiyasının fiziki-kimyəvi üsulları |
2 |
2 |
7 |
Bərk tullantılar və onların bərpası
yolları. Bərk tullantılarının yaratdıqları problemlər və onların təkrar emalı |
2 |
- |
8 |
Tullantıların zərərsizləşdirilməsi |
2 |
2 |
9 |
Sənaye və məişət tullantılarının
utilizasiyası və emalı. Məişət tullantılarının idarə olunması |
2 |
- |
10 |
Tullantıların yandırılması və enerjinin
alınmasının ümumi prinsipləri |
2 |
2 |
11 |
Sənaye tullantılarının idarə edilməsi və
təkrar emalı |
2 |
2 |
12 |
Tullantıların emalı zamanı istifadə olunan
texnoloji proseslər. Bərk tullantıların mexaniki və termiki emalı |
2 |
- |
13 |
Tullantıların bioloji emalı və enerjinin
alınması sistemləri |
2 |
2 |
14 |
Azərbaycan Respublikasının ekoloji
göstəricilər sistemi |
2 |
1 |
15 |
Tullantıların idarə edilməsinin hüquqi
problemləri. İstehsal və istehlak tullantılarının auditi |
2 |
- |
CƏMİ: |
30 |
15 |
6. “Tullantıların idarə edilməsi” fənni üzrə
mövzuların qısa məzmunu:
Mövzu 1.
Tullantıların idarə edilməsi fənninin əsas anlayışları. Fənnin məqsəd və
vəzifələri
1. Tullantıların təsiri nəticəsində ətraf mühit və təbii amillərin
dəyişməsi.
2. Tullantıların yaranma mənbələri və onlardan istifadənin ekoloji
problemlərinin müəyyənləşdirilməsi.
3. Sənaye müəssisələrindən ətraf mühitə atılan tullantıların təhlili.
4. Tullantıların dinamikası.
5. Tullantıların ətraf mühitə təsiri və ekoloji problemlər.
Mövzuda ətraf mühitdə
tullantılar nəticəsində baş verən proseslər, tullantıların təsiri nəticəsində
ətraf mühit və təbii amillərin dəyişməsi, tullantıların yaranma mənbələri və
onlardan istifadənin ekoloji problemlərinin müəyyənləşdirilməsi haqında məlumat
verilmişdir. Sənaye müəssisələrindən ətraf mühitə atılan tullantıların təhlili,
tullantıların dinamikası və ətraf mühitə təsiri və ekoloji problemləri haqqında ətraflı məlumat verilmişdir.
Mövzu 2. “Dünyada
tullantıların idarə olunmasının “Ümumi Qanunlar və Əsasnamələr” üzrə təsnifatı
prinsipləri”
1. İcazə və Hesabat Tələblərinin Tarixi
2. Suyun Çirklənməsinə Nəzarət Qanunları
3. Adam Steinman tərəfindən hazırlanmış yeraltı suların çirklənməsinə
nəzarət qanunları
4. Havanın Çirklənməsinə Nəzarət Qanunları.
5. 2000-ci ildən etibarən Havanın Çirklənməsinə Nəzarət Qanunu
Mövzuda dünyada tullantıların idarə olunmasının “Ümumi Qanunlar və Əsasnamələr”
üzrə təsnifat prinsipləri, İcazə və Hesabat Tələblərinin Tarixi, Suyun
Çirklənməsinə Nəzarət Qanunları, Adam Steinman tərəfindən hazırlanmış yeraltı
suların çirklənməsinə nəzarət qanunları, Havanın Çirklənməsinə Nəzarət
Qanunları, 2000-ci ildən etibarən Havanın Çirklənməsinə Nəzarət Qanunu haqqında
məlumatlar verilmişdir.
Mövzu 3. “İstehsalat və məişət tullantıları haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunları”
1. Əsas anlayışlar;
2. Tullantıların
idarə olunması sahəsində Azərbaycan Respublika-sının qanunvericiliyi;
3. Qanunun tətbiq
sahəsi;
4. Tullantıların
idarə olunması sahəsində dövlət siyasətinin prinsipləri;
5. Tullantıların
idarə olunması üzrə münasibətlərinin tənzimlənməsi sahəsində dövlət hakimiyyət
orqanlarının vəzifələri;
6. Tullantılarla əlaqədar
mülkiyyət münasibətləri.
7. Bina, tikili,
qurğu və digər obyektlərin layihələndirilməsi, tikintisi, yenidən qurulması,
konservasiyası və ləğvinə aid tələblər;
Mövzuda İstehsalat və məişət
tullantıları haqqında Azərbaycan
Respublikasının qanunları, Qanunun tətbiq sahəsi, tullantıların idarə olunması
sahəsində dövlət siyasətinin prinsipləri, Qanun zərərli qazlar, çirkab suları
və radioaktiv tullantılar istisna olmaqla, istehsalat və məişət tullantılarının
insan sağlamlığına və ətraf mühitə zərərli təsirinin qarşısının alınması,
tullantıların təhlükəli təsirinin azaldılması, təbiətdə ekoloji tarazlığın
təmin olunması, habelə belə tullantıların təkrar xammal mənbələri kimi
təsərrüfat dövriyyəsinə cəlb olunması məqsədilə tullantıların idarə olunması
sahəsində Azərbaycan Respublikasının dövlət siyasətini və hüquqi münasibətləri
haqqında məlumatlar verilmişdir.
Mövzu 4. “Tullantıların emalı üsulları. Tullantıların təkrar
emalının tətbiqi və konsepsiyası”
1.Tullantıların
tərkibi və xassələri.
2.Tullantıların
emalı, utilizasiyası və utilizasiyası üsulları.
3.Tullantısız
və az tullantılı istehsal konsepsiyası.
4.Tullantıların
federal təsnifat kataloqu.
5.
Tullantıların təkrar emalının tətbiqi və konsepsiyası.
6. Tullantıların minimuma endirilməsi.
Mövzuda tullantıların tərkibi və
xassələri, tullantıların emalı, utilizasiyası və utilizasiyası üsulları,
tullantısız və az tullantılı istehsal konsepsiyası haqqında məlumatlar
verilmiş, tullantıların federal təsnifat kataloqu, tullantıların təkrar emalının
tətbiqi və konsepsiyası, tullantıların minimuma endirilməsi izah edilmişdir.
Mövzu 5. “Müasir
texnologiyanın tətbiqi vasitəsilə tullantıların idarə edilməsi və azaldılması”
1. Tullantıların ətraf mühitə təsiri və ekoloji
problemləri.
2. Tullantıları müasir texnologiyalar vasitəsilə
azaldılması;
3. Tullantılarsız “Təmiz Şəhər”; Xəzərdə
tullantıların təmizləməsi;
Mövzuda müasir
texnologiyanın tətbiqi vasitəsilə tullantıların idarə edilməsi və azaldılması,
XX əsrdən başlayaraq demoqrafik partlayış nəticəsində təbiətə antropogen
təsirin miqyası haqqında məlumatlar, ekoloji vəziyyətin gərginləşməsi,
biosferdə, eləcə də hidrosfer, atmosfer və litosferdə çirkləndirici maddələrin
normalaşdırılması, ağır metallar və radioaktiv maddələrlə çirklənmələrin həlli
yolları müzakirə edilmişdir.
Mövzu 6. “Utilizasiya
texnologiyaları və tullantıların təmizlənməsi və utilizasiyasının fiziki-kimyəvi
üsulları”
1.Tullantıların
təmizlənməsi və utilizasiyasının fiziki-kimyəvi üsulları.
2.Sənaye
tullantılarının utilizasiyası;
3.Radiaktiv
tullantıların utilizasiyası;
4.Maye
və bərk radiaktiv tullantıların təsnifatı;
5.Radiaktiv
tullantılarla davranmanın əsas məthələləri;
Mövzuda tullantıların təmizlənməsi
və utilizasiyasının fiziki-kimyəvi üsulları, sənaye və radiaktiv
tullantılarının utilizasiyası-Maye və bərk radiaktiv tullantıların təsnifatı,
radiaktiv tullantılarla davranmanın əsas mərhələləri haqqında məlumat
verilmişdir. Bərk və təhlükəli tullantıların utilizasiyası, elektron
tullantıların atılması, çirkab suların idarə edilməsi, fəaliyyət mərhələsində
nəzarət və monitorinq prosedurları, təhlükəsiz tullantılar üçün poliqonların
mütəlif məqsədlər üçün istifadə qaydaları, poliqonlara ümumi tələblər,
fəaliyyətlərdə və təmir mərhələlərdə nəzarət və monitorinq prosedurları izah
edilmiş, radioaktiv tullantılar, radiasiya, radioaktiv parçalanma, sağlamlığa
təsirləri, Alfa, Beta və Qamma Radiasiyaları, ətraf mühitin çirklənməsi və sağlamlıq
təsirlərinə nəzarət haqqında məlumatlar verilmişdir.
1. Bərk tullantılar və onların bərpası yolları.
2. Bərk tullantılarının yaratdıqları problemlər və onların təkrar
emalı.
3. Bərk tullantılarının təsnifatı.
4. Bərk tullantılarının ətraf mühit üçün təhlükəsi.
5. Bərk maddələrin əzilməsi üsulları.
6.Tullantıların sıxılması və sıxlaşdırılması.
Mövzuda bərk tullantılar və onların bərpası yolları, yaratdıqları problemlər və
onların təkrar emalı, təsnifatı, ətraf mühit üçün təhlükəsi, bərk maddələrin
əzilməsi üsulları, tullantıların sıxılması və sıxlaşdırılması haqqında
məlumatlar izah edilmişdir. Bərk məişət tullantılarının miqdarı və növləri,
bərk məişət tullantılarından başqa bərk tullantıların miqdarı və növləri,
tikinti-söküntü tullantıları, elektron tullantılar, kiçik təhlükəli məişət
tullantıları, yaşayış və qeyri-yaşayış üzrə tullantıların tərkibi, əmələ gəlmə
göstəricisi və sıxlığı, inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə tipik
tullantıların əmələ gəlmə göstəriciləri, rayonlar üzrə tullantıların əmələ
gəlmə göstəriciləri, çatışmazlıqlar və boşluqlar haqqında fikir mübadiləsi
aparlmışdır.
Mövzu 8. “Tullantıların zərərsizləşdirilməsi (təhlükəsiz
tullantılar üzrə
sanitar poliqonlar)”
1. Sahə tədqiqatlarından əldə olunan əsas nəticələr
2. Prosesin əsas məqamlarının təsviri
3.
Emal
olunan bərk məişət tullantılarının keyfiyyəti
4.
Poliqonun
planının qısa təsviri
5.
Yeni
poliqonun formalaşdırılması
6.
İşlərin
ardıcıllığı
7.
Eroziya/daşqina
nəzarət – səth sularinin idarə olunmasi
8.
Çirkab
sularinin idarə olunmasi
9.
Tullanti
qazlarinin emalı
10. Texniki xidmət işləri
11. Ətraf mühitin monitorinqi
Mövzuda tullantıların
zərərsizləşdirilməsi (təhlükəsiz tullantılar üzrə sanitar poliqonları),
fəaliyyət mərhələsində nəzarət və monitorinq prosedurları, bağlanış və sonrakı bərpa prosedurları
haqqında məlumatlar verilmişdir. Eyni zamanda poliqonlar üçün ümumi tələblər,
tullantıların qəbul edilməsi meyarları və prosedurları-Balaxanı poliqonu, onun
xüsusiyyətləri, səhər tullantılarının qəbulu, yandırma sistemi, buxarın
hazırlanması və dasınması, elektrik istehsalı, buxarın kondensasiyası və çirkab
suları, iş keyfiyyəti, başlama və bağlanma prosedurları daxil olmaqla prosesə
nəzarət, bosaltma yeri və bunker, tullantıların ötürülməsi, sahə
tədqiqatlarından əldə olunan əsas nəticələr haqqında məlumatlar veilmişdir.
Emal olunan bərk məişət tullantılarının keyfiyyəti, poliqonun planının qisa
təsviri, yeni poliqonun formalaşdırılması, tullantı qazlarının emalı izah
edilmişdir.
Mövzu 9. “Sənaye və məişət
tullantılarının utilizasiyası və emalı.
Məişət tullantılarının idarə olunması”
1.Sənaye və məişət tullantılarının utilizasiyası.
2. Sənaye və məişət tullantılarının təkrar emalı.
3. Məişət
tullantılarının idarə olunması haqqında qısa məlumat
4. Məişət tullantılarının idarə olunmasının
Azərbaycan modeli
Mövzuda sənaye və məişət
tullantılarının utilizasiyası, sənaye və məişət tullantılarının təkrar emalı,
məişət tullantılarının idarə olunması, bu tullantılarının idarə olunmasının
Azərbaycan modeli haqqında məlumatlar verilmişdir. Eyni zamanda ətraf mühitin sənaye və məişət tullantıları ilə
çirklənməsinin mühafizə problemləri, tullantıların hesabatı və
qiymətləndirilməsi, Azərbaycan Respublikasında tullantıların emalı məqsədilə
görülən işlər haqqında məlumatlart verilmişdir.
Mövzu 10. “Tullantıların yandırılması və enerjinin
alınmasının
ümumi prinsipləri”
1.Bərk məişət
tullantılarının miqdarı və xüsusiyyətləri.
2.Tullantıların
yandırılması və enerji sərfiyyatının ümumi prinsipləri.
3. Yandırma. Tarixi İnkişaf və Mövcud Tətbiq,
Texniki Aspektlər
4. Bərk məişət tullantılarının yandırılması
qurğusunun proses sxemi
5. Avropa Birliyinin tullantıların
yandırılması zamanı ayrılan maye qaz emissiyaları üçün limit dəyərləri (AB,
Direktiv 2000/76/EC)
6. Ekoloji və iqtisadi çətinliklər
7. Tullantıların yandırılması nəticəsində
ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısının alınması yollarının təhlili
Mövzuda
bərk
məişət tullantılarının miqdarı və xüsusiyyətləri, tullantıların yandırılması və
enerji sərfiyyatının ümumi prinsipləri, yandırma və onun tarixi haqqında
məlumatlar verilmişdir. Bərk məişət tullantılarının yandırılması qurğusunun
proses sxemi izah edilmişdir. Avropa Birliyinin tullantıların yandırılması
zamanı ayrılan maye qaz emissiyaları üçün limit dəyərləri (AB, Direktiv
2000/76/EC) haqqında, ekoloji və iqtisadi çətinliklər və tullantıların
yandırılması nəticəsində ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısının alınması
yollarının təhlili haqqında məlumatlar verilmişdir. Eyni zamanda tullantıların
yandırılması zavodunun təmizləmə yolları, bərk məişət tullantılarının
yandırılması qurğusunun proses sxemi, bəzi birləşmələr üçün tüstü borusu
ayrılan emissiyanın ekoloji uyğunluğu təhlil edilmişdir.
Mövzu 11. “Sənaye
tullantılarının idarə edilməsi və təkrar emalı”
1. Sənaye Tullantılarının İdarə Edilməsi: Bərk
Maddələr, Mayelər və Qazlar
Bərk
Tullantıların İdarə Edilməsi.
2. Bərk
Tullantıların Müxtəlif Mənbələri.
3. Bərk Məişət
Tullantılarının Zəif İdarə Edilməsinin Təsirləri.
4. Bərk Məişət
Tullantılarının İdarə Edilməsi Metodları.
5. Bərpa və Təkrar
Emal.
6. Sənaye
Tullantılarının İdarə Edilməsi: Bərk Maddələr, Mayelər və Qazlar
Maye
Tullantıların İdarə Edilməsi.
Mövzuda sənaye
tullantılarının idarə edilməsi, bərk tullantıların müxtəlif mənbələri haqqında
məlumarlar verilmişdir. Eyni zamanda Bərk
Məişət Tullantılarının Zəif İdarə Edilməsinin Təsirləri, Bərk Məişət
Tullantılarının İdarə Edilməsi Metodları, Bərpa və Təkrar Emal üsulları izah
edilmişdir. Şəhər Sanitariya Layihələri
üçün Alətlər dəsti. Maye Tullantıların İdarə Edilməsi. Sənaye Tullantılarının
İdarə Edilməsi: Bərk Maddələr, Mayelər və Qazlar. Qaz Tullantılarının İdarə
Edilməsi izah edilmişdir.
Mövzu 12. “Tullantıların emalı zamanı istifadə olunan
texnoloji proseslər. Bərk tullantıların mexaniki və termiki emalı”
1. Bərk
tullantıların mexaniki-termiki və termiki emalı.
2. Piroliz, əridilmə,
yandırılma və alovdan istifadə etməklə zərərsizləşdirmə üsulları.
3. Turş
qudronların emalı.
4. Neft
şlamının xarakteristikası və emalı.
5. Neft-kimya
istehsalı tullantılarının təsnifatı.
6. Neft-kimya
tullantılarının utilizasiyası.
7. Sənaye
tullantılarının utilizasiyasının plazma üsulu.
Mövzuda bərk
tullantıların mexaniki-termiki və termiki emalı , piroliz, əridilmə, yandırılma
və alovdan istifadə etməklə zərərsizləşdirmə üsulları, turş qudronların emalı
haqqında məlumatlar verilmişdir. Eyni zamanda neft şlamının xarakteristikası və
emalı, neft-kimya istehsalı tullantılarının təsnifatı, neft-kimya
tullantılarının utilizasiyası, sənaye tullantılarının utilizasiyasının plazma
üsulu, toksiki sənaye tullantılarının zərərsizləşdirilməsi haqqında məlumatlar
verilmişdir.
Neft emalı və neft-kimya istehsalı məhsullarının sulfat turşusu ilə
təmizlənməsinin qalığı – turş qudronun təkrar emalı təhlil edilmişdir.
Mövzu 13. “Tullantıların bioloji emalı və enerjinin alınması
sistemləri”
1.Genefondun
və bioloji müxtəlifliyin itməsi.
2.Ətraf
mühitin çirklənməsi; birbaşa qırılması (kommersiya məqsədli və ya idman
ovçuluğu və s.); adət edilmiş yaşayış
mühitinin dağılması (tropik meşələrin qırılması, iqtisadi məqsədlə təbii
landşaftın istifadəsi və s.).
Mövzuda genefondun və bioloji müxtəlifliyin itməsi təhlükəsi, ətraf
mühitin qiymətləndirrilməsi və çirklənməsi, birbaşa qırılmalar (kommersiya
məqsədli və ya idman ovçuluğu və s.),
adət edilmiş yaşayış mühitinin dağılması (tropik meşələrin qırılması, iqtisadi
məqsədlə təbii landşaftın istifadəsi və s. üsulları haqqında məlumatlar
verilmişdir.
Mövzu 14. “Azərbaycan Respublikasının ekoloji göstəricilər
sistemi”.
1.“Azərbaycan Respublikasının ekoloji göstəricilər sistemi”
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2012-ci il 21 dekabr tarixli, 2621
nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2013-2017–ci illərdə Azərbaycan
Respublikasında rəsmi statistikanın inkişafı Dövlət Proqramı”.
2. Atmosfer havasının çirklənməsi və ozon qatının
dağılması. İqlim dəyişmələri
3. Su ehtiyatları, Biomüxtəliflik
4. Torpaq ehtiyatları və Kənd təsərrüfatı
5. Energetika, Nəqliyyat tullantıları
Mövzuda “Azərbaycan Respublikasının ekoloji
göstəricilər sistemi”, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2012-ci il 21
dekabr tarixli, 2621 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2013-2017–ci illərdə
Azərbaycan Respublikasında rəsmi statistikanın inkişafı Dövlət Proqramı”,
Atmosfer havasının çirklənməsi və ozon qatının dağılması, iqlim dəyişmələri, su
ehtiyatları, biomüxtəliflik haqqında geniş məlumatlar verilmişdir. Eyni zamanda
BMT-nin Avropa İqtisadi Komissiyasının Ekoloji Siyasət Komitəsi tərəfindən Ətraf
mühit üzrə Avropa Agentliyi ilə əməkdaşlıq etməklə işlənmiş “Şərqi Avropa,
Qafqaz və Mərkəzi Asiya (ŞAQMA) ölkələrində ekoloji göstəricilərin istifadəsinə
dair Tövsiyələr” haqqında məlumat verilmişdir.
Mövzu 15. Tullantıların idarə edilməsinin hüquqi problemləri
İstehsal və istehlak tullantılarının auditi
1. Tullantıların idarə
edilməsinin hüquqi problemləri
2. İstehsal və istehlak tullantılarının auditi
3. İstehsalat və məişət tullantıları haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunlarına əsasən
ölkə ərazisində ETSN-ə tabe qurumların apardıqları auditin təşkili.
4. Ekoloji ekspertiza, ekoloji menecment, ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsinin
təşkili, ekoloji idarəetmə.
5. Bərk tullantıların yaratdığı ekoloji problemlər.
Mövzuda
Tullantıların idarə edilməsinin hüquqi problemləri, istehsal və istehlak
tullantılarının auditi, istehsalat və məişət tullantıları haqqında məlumatlar verilmişdir. Eyni zamanda
Azərbaycan Respublikasının qanunlarına əsasən ölkə ərazisində ETSN-ə tabe
qurumların apardıqları auditin təşkili, ekoloji ekspertiza, ekoloji menecment,
ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsinin təşkili, ekoloji idarəetmə, bərk
tullantıların yaratdığı ekoloji problemlər haqqında ətraflı məlumatlar
verilmişdir.
7. “Tullantıların idarə edilməsi” fənninin
tədrisində istifadə olunan mövzular üzrə tələbə bilməli, bacarmalı olduqları
səriştələr:
Mövzunun adı |
Bu mövzunun
öyrənilməsi nəticəsində tələbə bilməlidir |
Bu mövzunun
öyrənilməsi nəticəsində tələbə bacarmalıdır |
1. Tullantıların
idarə edilməsi fənninin əsas anlayışları. Fənnin məqsəd və vəzifələri |
-Tullantıların idarə edilməsinin mahiyyəti və tədqiqat obyekti haqqında; -Tullantıların
təsiri nəticəsində ətraf mühit və təbii amillərin dəyişməsi haqqında; -Tullantıların
yaranma mənbələri və onlardan istifadənin ekoloji problemlərinin
müəyyənləşdirilməsi haqqında; -Sənaye
müəssisələrindən ətraf mühitə atılan tullantıların təhlili haqqında; -Tullantıların
dinamikası haqqında; -Tullantıların ətraf mühitə təsiri və
ekoloji problemlər haqqında;
|
-Tullantıların idarə edilməsi fənninin əsas
anlayışlarını, mahiyyət və tədqiqat obyektini
araşırmağı; -Tullantıların təsiri nəticəsində ətraf
mühit və təbii amillərin dəyişməsi proseslərini araşdırmağı; -Tullantıların yaranma mənbələri və onlardan
istifadənin ekoloji problemlərinin müəyyənləşdirilməsini təhlil etməyi; -Sənaye müəssisələrindən ətraf mühitə atılan
tullantıların təhlili; -Tullantıların dinamikasını araşdırmağı; -Tullantıların ətraf mühitə təsiri və
ekoloji problemləri təhlil etməyi; |
2. Dünyada
tullantıların idarə olunmasının “Ümumi Qanunlar və Əsasnamələr” üzrə təsnifat
prinsipləri |
-Dünyada tullantıların
idarə olunmasının “Ümumi Qanunlar və Əsasnamələr” üzrə təsnifat prinsipləri
haqqında; -İcazə və Hesabat
Tələblərinin Tarixi haqqında; -Suyun Çirklənməsinə
Nəzarət Qanunları haqqında; -Adam Steinman tərəfindən
hazırlanmış yeraltı suların çirklənməsinə nəzarət qanunları haqqında; -Havanın Çirklənməsinə
Nəzarət Qanunları haqqında; -2000-ci ildən etibarən
Havanın Çirklənməsinə Nəzarət Qanunu haqqında; |
-Dünyada tullantıların
idarə olunmasının “Ümumi Qanunlar və Əsasnamələr” üzrə təsnifat prinsiplərini
araşdırmağı; -İcazə və Hesabat
Tələblərinin Tarixini təhlil etməyə; -Suyun Çirklənməsinə
Nəzarət Qanunlarını təhlil etməyə; -Adam Steinman tərəfindən
hazırlanmış yeraltı suların çirklənməsinə nəzarət qanunlarını şərh etməyə; -Havanın Çirklənməsinə
Nəzarət Qanunlarını tədqiq etməyə; -2000-ci ildən etibarən
Havanın Çirklənməsinə Nəzarət Qanununu araşdırmağa; |
3. İstehsalat və
məişət tullantıları haqqında
Azərbaycan Respublikasının qanunları |
-Maddə 1 haqqında; -Maddə 2 haqqında; -Maddə 3 haqqında; -Maddə 4 haqqında; -Maddə 5 haqqında; -Maddə 6 haqqında; -Maddə 7 haqqında; -Maddə 8 haqqında; -Maddə 9 haqqında; -Maddə 10 haqqında; -Maddə 11 haqqında; -Maddə 12 haqqında; -Maddə 13 haqqında;
|
-Tullantıların idarə olunması sahəsində Azərbaycan
Respublika-sının qanunvericiliyi araşırmağı; -Qanunun tətbiq sahəsini araşdırmağı; -Tullantıların idarə olunması sahəsində dövlət
siyasətinin prinsiplərini araşdırmağı; -Tullantıların idarə olunması üzrə münasibətlərinin
tənzimlənməsi sahəsində dövlət hakimiyyət orqanlarının vəzifələrini
araşdırmağı; |
4. Tullantıların
emalı üsulları. Tullantıların təkrar emalının tətbiqi və konsepsiyası |
-Tullantıların
tərkibi və xassələri haqqında; -Tullantıların
emalı, utilizasiyası və utilizasiyası üsulları haqqında; -Tullantısız və az
tullantılı istehsal konsepsiyası haqqında; -Tullantıların
federal təsnifat kataloqu haqqında; -Tullantıların
təkrar emalının tətbiqi və konsepsiyası haqqında; -Tullantıların
minimuma endirilməsi haqqında;
|
-Tullantıların
tərkibi və xassələrini araşdırmalı və təhlil etməli; -Tullantıların
emalı, utilizasiyası və utilizasiyası üsullarını araşdırmalı və təhlil
etməli; -Tullantısız və az
tullantılı istehsal konsepsiyasını
araşdırmalı və təhlil etməli; -Tullantıların
federal təsnifat kataloqunu
araşdırmalı və təhlil etməli; -Tullantıların təkrar emalının tətbiqi və
konsepsiyasını araşdırmalı və təhlil etməli; -Tullantıların minimuma endirilməsini araşdırmalı və
təhlil etməli; |
5. Müasir
texnologiyanın tətbiqi vasitəsilə tullantıların idarə edilməsi və azaldılması |
-Tullantıların ətraf mühitə təsiri və ekoloji problemləri haqqında; -Tullantıları müasir texnologiyalar vasitəsilə azaldılması haqqında; -Tullantılarsız “Təmiz
Şəhər”; Xəzərdə tullantıları haqqında; |
-Tullantıların ətraf mühitə təsiri və ekoloji problemləri
araşdırmağı; -Tullantıları müasir texnologiyalar vasitəsilə azaldılmasını
araşdırmağı; -Tullantılarsız “Təmiz Şəhər”; Xəzərdə tullantıları layihələrini
təhlil etməyi; |
6. Utilizasiya
texnologiyaları və tullantıların təmizlənməsi və utilizasiyasının
fiziki-kimyəvi üsulları |
-Tullantıların təmizlənməsi və utilizasiyasının
fiziki-kimyəvi üsulları haqqında; -Sənaye tullantılarının utilizasiyası haqqında; -Radiaktiv tullantıların utilizasiyası haqqında; -Maye və bərk radiaktiv tullantıların təsnifatı
haqqında; -Radiaktiv tullantılarla davranma haqqında; |
-Tullantıların təmizlənməsi və utilizasiyasının
fiziki-kimyəvi üsulları təhlil etməyi və araşdırmağı; -Sənaye tullantılarının utilizasiyası təhlil etməyi
və araşdırmağı; -Radiaktiv tullantıların utilizasiyası təhlil etməyi
və araşdırmağı; -Maye və bərk radiaktiv tullantıların təsnifatı
təhlil etməyi və araşdırmağı; -Radiaktiv tullantılarla davranma haqqında; təhlil etməyi və araşdırmağı;
|
7. Bərk
tullantılar və onların bərpası yolları. Bərk tullantılarının yaratdıqları
problemlər və onların təkrar emalı |
-Bərk
tullantılar və onların bərpası yolları haqqında; -Bərk
tullantılarının yaratdıqları problemlər və onların təkrar emalı haqqında; -Bərk
tullantılarının təsnifatı haqqında; -Bərk
tullantılarının ətraf mühit üçün təhlükəsi haqqında; -Bərk
maddələrin əzilməsi üsulları haqqında; -Tullantıların
sıxılması və sıxlaşdırılması haqqında; |
-Bərk
tullantılar və onların bərpası yolları, yaratdıqları problemlər və onların
təkrar emalı, təsnifatı, ətraf mühit üçün təhlükəsi, bərk maddələrin əzilməsi
üsulları, tullantıların sıxılması və sıxlaşdırılmasını təhlil etməyi; -Tikinti-söküntü
tullantıları, elektron tullantılar, kiçik təhlükəli məişət tullantıları
araşdırmağı; -Yaşayış
və qeyri-yaşayış üzrə tullantıların tərkibi, əmələ gəlmə göstəricisi və
sıxlığı təhlil etməyi;
|
8.Tullantıların
zərərsizləşdirilməsi |
- Sahə tədqiqatlarından əldə olunan əsas nəticələr,
prosesin əsas məqamlarının təsviri haqqında;
- Emal olunan bərk məişət tullantılarının keyfiyyəti
haqqında; - Poliqonun planının qısa təsviri, yeni poliqonun
formalaşdırılması və işlərin ardıcıllığı haqqında; - Çirkab sularinin idarə olunması haqqında; - Tullanti qazlarinin emalı haqqında; - Texniki xidmət işləri və ətraf mühitin monitorinqi
haqqında; |
-Tullantıların zərərsizləşdirilməsinin fəaliyyət
mərhələsində nəzarət və monitorinq prosedurları haqqında araşdırmağı; -Poliqonlar üçün ümumi tələblər, tullantıların qəbul
edilməsi meyarları və prosedurlarını araşdırmağı; -Balaxanı poliqonu, onun xüsusiyyətləri, səhər
tullantılarının qəbulu, yandırma sistemi, buxarın hazırlanması və daşınmasını
araşdırmağı; -Tullantıların ötürülməsi, sahə tədqiqatlarından
əldə olunan əsas nəticələri təhlil etməyi;
|
9.Sənaye və məişət
tullantılarının utilizasiyası və emalı. Məişət tullantılarının idarə olunması |
-Sənaye və məişət tullantılarının utilizasiyası
haqqında; -Sənaye və məişət tullantılarının təkrar emalı
haqqında; -Məişət tullantılarının idarə olunması haqqında; -Məişət tullantılarının idarə olunmasının Azərbaycan
modeli haqqında; |
-Sənaye və məişət tullantılarının utilizasiyası
haqqında araşdırma və təhlil aparmağı; -Sənaye və məişət tullantılarının təkrar emalını
araşdırmağı; -Məişət tullantılarının idarə olunmasını
araşdırmağı; -Məişət tullantılarının idarə olunmasının Azərbaycan
modelini araşdırmağı; |
10.Tullantıların
yandırılması və enerjinin alınmasının ümumi prinsipləri |
-Bərk məişət
tullantılarının miqdarı və xüsusiyyətləri haqqında; -Tullantıların
yandırılması və enerji sərfiyyatının ümumi prinsipləri haqqında; -Yandırma. Tarixi İnkişaf
və Mövcud Tətbiq, Texniki Aspektlər haqqında; -Bərk məişət
tullantılarının yandırılması qurğusunun proses sxemi haqqında; -Avropa Birliyinin
tullantıların yandırılması zamanı ayrılan maye qaz emissiyaları üçün limit
dəyərləri (AB, Direktiv 2000/76/EC) haqqında;
|
-Bərk məişət
tullantılarının miqdarı və xüsusiyyətlərini araşdırmağa; -Tullantıların
yandırılması və enerji sərfiyyatının ümumi prinsiplərini araşdırmağa; -Yandırma. Tarixi İnkişaf
və Mövcud Tətbiq, Texniki Aspektləri araşdırmağa; -Bərk məişət
tullantılarının yandırılması qurğusunun proses sxemini təhlil etməyə; -Avropa Birliyinin
tullantıların yandırılması zamanı ayrılan maye qaz emissiyaları üçün limit
dəyərlərini (AB, Direktiv 2000/76/EC) araşdırmağa; |
11.Sənaye
tullantılarının idarə edilməsi və təkrar emalı |
-Sənaye
Tullantılarının İdarə Edilməsi: Bərk Maddələr, Mayelər və Qazlar haqqında; -Bərk
Tullantıların İdarə Edilməsi haqqında; -Bərk
Tullantıların Müxtəlif Mənbələri haqqında; -Bərk Məişət
Tullantılarının Zəif İdarə Edilməsinin Təsirləri haqqında; -Bərk Məişət
Tullantılarının İdarə Edilməsi Metodları haqqında;
|
-Sənaye
Tullantılarının İdarə Edilməsi: Bərk Maddələr, Mayelər və Qazları
araşdırmağa; -Bərk
Tullantıların İdarə Edilməsini araşdırmağa; -Bərk Tullantıların
Müxtəlif Mənbələrini araşdırmağa; -Bərk Məişət
Tullantılarının Zəif İdarə Edilməsinin Təsirlərini təhlil etməyə; -Bərk Məişət
Tullantılarının İdarə Edilməsi Metodlarını araşdırmağa; -Bərpa və Təkrar
Emal haqqında araşdırmağa;
|
12.Tullantıların
emalı zamanı istifadə olunan texnoloji proseslər. Bərk tullantıların mexaniki
və termiki emalı |
-Bərk tullantıların
mexaniki-termiki və termiki emalı haqqında; -Piroliz, əridilmə,
yandırılma və alovdan istifadə etməklə zərərsizləşdirmə üsulları haqqında; -Turş qudronların emalı
haqqında; -Neft şlamının
xarakteristikası və emalı haqqında; -Neft-kimya istehsalı
tullantılarının təsnifatı haqqında; -Neft-kimya
tullantılarının utilizasiyası haqqında;
|
-Bərk tullantıların
mexaniki-termiki və termiki emalını araşdırmağı; -Piroliz, əridilmə,
yandırılma və alovdan istifadə etməklə zərərsizləşdirmə üsullarını
araşdırmağı; -Turş qudronların emalını
araşdırmağı; -Neft şlamının
xarakteristikası və emalını araşdırmağı; -Neft-kimya istehsalı tullantılarının
təsnifatını təhlil etməyə; -Neft-kimya
tullantılarının utilizasiyasını təhlil etməyə;
|
13.Tullantıların
bioloji emalı və enerjinin alınması sistemləri |
-Genefondun və bioloji
müxtəlifliyin itməsi haqqında; -Ətraf mühitin
çirklənməsi haqqında; -Birbaşa qırılmalar
(kommersiya məqsədli və ya idman ovçuluğu və
s.) haqqında; -Adət edilmiş yaşayış
mühitinin dağılması (tropik meşələrin qırılması, iqtisadi məqsədlə təbii
landşaftın istifadəsi və s.).haqqında; |
- Genefondun və bioloji müxtəlifliyin
itməsini araşdırmalı; -Ətraf mühitin
çirklənməsini təhlil etməyə; -Birbaşa qırılmalar
(kommersiya məqsədli və ya idman ovçuluğu və
s.) araşdırmağı; -Adət edilmiş yaşayış
mühitinin dağılması (tropik meşələrin qırılması, iqtisadi məqsədlə təbii
landşaftın istifadəsi və s.).üsullarını araşdırmalı; |
14.Azərbaycan
Respublikasının ekoloji göstəricilər sistemi |
-“Azərbaycan Respublikasının ekoloji göstəricilər
sistemi” haqqında; -Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2012-ci il 21
dekabr tarixli, 2621 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2013-2017–ci
illərdə Azərbaycan Respublikasında rəsmi statistikanın inkişafı Dövlət
Proqramı” haqqında; -Atmosfer havasının çirklənməsi və ozon qatının
dağılması haqqında; -İqlim dəyişmələri haqqında; -Su ehtiyatları haqqında; -Nəqliyyat haqqında; -Tullantılar haqqında; |
-“Azərbaycan Respublikasının ekoloji göstəricilər
sistemi” ni araşdırmağı; -Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2012-ci il 21
dekabr tarixli, 2621 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2013-2017–ci
illərdə Azərbaycan Respublikasında rəsmi statistikanın inkişafı Dövlət
Proqramı”nı araşdırmağı; -Atmosfer havasının çirklənməsi və ozon qatının
dağılmasını təhlil etməyə; -İqlim dəyişmələrini araşdırmağı; -Su ehtiyatlarını araşdırmağı;
|
15. Tullantıların
idarə edilməsinin hüquqi problemləri. İstehsal və istehlak tullantılarının
auditi |
-Tullantıların idarə edilməsinin hüquqi problemləri
haqqında; -İstehsal və istehlak tullantılarının auditi
haqqında; -İstehsalat və məişət tullantıları haqqında; -Azərbaycan Respublikasının qanunlarına əsasən ölkə
ərazisində ETSN-ə tabe qurumların apardıqları auditin təşkili haqqında; -Ekoloji ekspertiza, ekoloji menecment, ətraf mühitə
təsirin qiymətləndirilməsinin təşkili, ekoloji idarəetmə haqqında; -Bərk tullantıların yaratdığı ekoloji problemlər
haqqında; |
-Tullantıların idarə edilməsinin hüquqi
problemlərini araşdırmağı; -İstehsal və istehlak tullantılarının auditini
araşdırmağı; -İstehsalat və məişət tullantılarını təhlil etməyə; -Azərbaycan Respublikasının qanunlarına əsasən ölkə
ərazisində ETSN-ə tabe qurumların apardıqları auditin təşkilini təhlil
etməyə; -Ekoloji ekspertiza, ekoloji menecment, ətraf mühitə
təsirin qiymətləndirilməsinin təşkili, ekoloji idarəetməni araşdırmağı; -Bərk tullantıların yaratdığı ekoloji problemləri
təhlil etməyə; |
8. “Tullantıların idarə edilməsi” fənninin
tədrisində istifadə ediləcək tədris materiallarının siyahısı:
1. Sillabus;
2. Mühazirə
mətnləri;
3. Təqdimat;
4. Özünü sına
seminar sualları;
5. Mövzular
üzrə test tapşırıqları;
6. Digər
bölməsi: fənn üzrə əsas dərslik, əlavə dərslik, internet resursları, mövzular
üzrə çəkilmiş videolar.
9.
Fənnin tədrisində istifadə ediləcək interaktiv tədris metodları
ü mühazirə, seminar, praktiki tapşırıqlar;
|
ü təqdimat və müzakirə, debatlar; Quizz;
|
ü ekspert metodu; video va audio mühazirələr;
distant təhsil;
|
ü araşdırma-tədqiqat;
layihə, qrup qiymətləndirməsi;
|
ü problemli öyrənmə texnologiyası,
simulyasiyalar;
|
ü kiçik qruplarda iş (teamwork), işgüzar
oyunlar,
|
ü xüsusi nümunələrin (case-study) öyrənilməsi
və təhlili,
|
ü qrup işlərin yazılması və test
tapşırıqların yerinə yetirilməsi və s.
|
Fənnin tədrisində
istifadə olunan əsas dərslik |
Fənnin tədrisində
istifadə olunan əlavə dərsliklər |
Fənnin tədrisində
istifadə olunan internet resursları |
1. Əzizov A.M. “Tullantıların emalı sistemləri”.
Bakı. “Təhsil” NPM, 2015, 234 səh. 2.Milli Tədqiqat Şurası, 2005, İqlim
dəyişikliyinin radiativ təhriki: Konsepsiyanın genişləndirilməsi və
qeyri-müəyyənliklərin araşdırılması, İqlimə radiativ təhrikedici təsirlərə
dair komitə. 3. 12 fevral 2002-ci il tarixli 262-IIQD
nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci il, № 4, maddə 165) 4. 22 may 2007-ci il tarixli 341-IIIQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2007-ci il, № 7, maddə 709) 5. 9 oktyabr 2007-ci il tarixli 429-IIIQD
nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2007-ci il, № 10, maddə 938) 6. 2 iyun 2008-ci il tarixli 615-IIIQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2008-ci il, № 6, maddə 460) 7.Diaz L.F., Savaj G.M., Eggert L.L. və
Qolueke. 2003, İqtisadi cəhətdən inkişafda olan ölkələr üçün bərk
tullantıların idarə edilməsi, 2-ci nəşr. Konkord, Kaliforniya: Kaloriyanın
bərpası 8.Kieli G., 1997, Ətraf mühit mühəndisliyi,
McGraw-Hill, İngiltərə 9.Mihelsik J.R. və Zimmerman J.B., 2010, Ətraf
mühit mühəndisliyi, John Wiley & Sons, Inc. 10.Txobanoqlous G.H., Teyzen H., Vigil S.A.
1993, Bərk tullantıların vahid idarəçiliyi. Nyu York: McGraw-Hill 11.Kukin
PP, Popov VM, Yushin VV Equipment and technology protect the environment.
Textbook for universities. Publishing house: Higher school, 2005, 391 p. 12.
Kolesnikov SI Basics of ecology for engineers. Textbook. Published by:
Phoenix, Higher Education Series, 2003, 352 p. 13.Krivoshein
DA, Kukin PP, Lapin VL Engineering protection of surface water from
industrial stockpiles. Textbook for university students. Publishing house:
Higher school, 2003, 344 p. 15.Khoruzhaya
TA Environmental risk assessment: safety, risk assessment methods,
monitoring. Publishing house: Service book, 2002, 208 p. 16.Panin
VF, Sechin AI, Fedosova VD Ecology for engineers. Textbook (edited by Panina
VF) Publishing house: Noosphere, 2001, 284 p. 17.Mazur
II, Moldaanov OI Engineering ecology course. Textbook for universities (ed.
Mazura II). Publishing house: Higher school, 2001, 447 p. 18.Platonov AP, Platonov VA Basics of
general and engineering ecology. Publishing house: Phoenix, series
"Textbooks, textbooks", 2002, 352 p.
|
1.By
J. Jeffrey Peirce, P. Aarne Vesilind, Ruth F. Weiner. Environmental Pollution
and Control, 4th ed. ISBN: 0750698993. Pub. Date: November 1997. Publisher:
Elsevier Science & Technology Books. 2.Frank
Woodard. Industrial Waste Treatment Handbook. Copyright © 2001 by
Butterworth–Heinemann. 3.By
Linda Shuku. Rochester Institute of Technology RIT Scholar Works. Collection
and Transportation of Municipal Solid Waste in Prishtina Municipality.
2-6-2015. 4."Reports".
WorstPolluted.org. Archived from the original on 11 August 2010. Retrieved
2010-08-29. 5.
"Fine Particulate Matter Map Shows Premature Mortality Due to Air
Pollution. 2013". 6.Lelieveld,
J.; Klingmüller, K.; Pozzer, A.; Burnett, R. T.; Haines, A.; Ramanathan, V.
(25 March 2019). "Effects of fossil fuel and total anthropogenic
emission removal on public health and climate". Proceedings of the
National Academy of Sciences of the United States of America. 116 (15):
7192–7197. doi:10.1073/pnas.1819989116. PMC 6462052. PMID 30910976. 7."Energy
and Air Pollution" (PDF). Iea.org. Retrieved 12 March 2019. 8."Study
Links 6.5 Million Deaths Each Year to Air Pollution". The New York
Times. 26 June 2016. Retrieved 27 June 2016. 9."Air
Pollution Causes, Effects, and Solutions". National Geographic. 9
October 2016. 10."Carbon
Monoxide Poisoning - NHS". 2017-10-17. 11."Wall
Paint, Perfumes and Cleaning Agents Are Polluting Our Air". Npr.org.
Retrieved 12 March 2019. 12. Diep, Francie (31 January 2018).
"California's Farms Are an Even Larger Source of Air Pollution Than We
Thought". Pacific Standard. Retrieved 2 February 2018. 13."Education
Data, Visualizations & Graphics on particulate pollution".
www.cleanairresources.com. Retrieved 2019-03-20. 14."New
Study Demonstrates Indoor Building Environment Has Significant, Positive
Impact on Cognitive Function". The New York Times. 26 October 2015. 15.Ibadova
S.Ya., N.A. Salimova. Engineering ecology. East West Association for Advances
Studies and Higher Education GmbH. Vienna, textbook, 2016. - 236 p. 16.Vetoshkin
AG Processes and devices protect the environment. Publishing house: Higher
school, series: for higher educational institutions, 2008, 639 p. 17.Nikolaikin
NI and others. Ecology. Textbook for Universities - 2nd ed., Processing. and
the ball. –M .: Drofa, 2003, 624 p. 18.Gutenev
VV, Denisova IA, Denisov VV Industrial ecology. Textbook for universities
(edited by Denisova VV). Published by: ICC March IC March, Educational Course
Series, 2007, 720 p.
|
1.
Wikipedia, 2012, “Şəhərin bərk tullantıları”, “Kompost”, “Bərk tullantıların
təmizlənməsi texnologiyalarının siyahısı” 2. İqlimə
radiativ təhrikedici təsirlərə dair komitə. http://www.nap.edu\catalog\11175.html http://www.nap.edu\catalog\11175.html
|