Fənnin təlim nəticələrinin (FTN)

İxtisas üzrə məzun kompetensiyalara uyğunluq səviyyəsi

FTN 1

Tullantıların idarə edilməsi fənninin əsas anlayışları. Fənnin məqsəd və vəzifələri.

PK4

FTN 2

İstehsalat və məişət tullantıları haqqında  Azərbaycan Respublikasının qanunları

PK11

FTN 3

Müasir texnologiyanın tətbiqi vasitəsilə tullantıların idarə edilməsi və azaldılması.

PK4

FTN 4

Sənaye və məişət tullantılarının utilizasiyası və emalı

Məişət tullantılarının idarə olunması

PK11

FTN 5

Sənaye tullantılarının idarə edilməsi və təkrar emalı.

PK4

PK11

FTN 6

Tullantıların idarə edilməsinin hüquqi problemləri İstehsal və istehlak tullantılarının auditi

PK4

PK11

Fənnin təlimi nəticəsində tələbələr:

-Tullantıların idarə edilməsi fənninin əsas anlayışlarını, mahiyyət və tədqiqat obyektini  araşırmağı;

-Tullantıların təsiri nəticəsində ətraf mühit və təbii amillərin dəyişməsi proseslərini araşdırmağı;

-Tullantıların yaranma mənbələri və onlardan istifadənin ekoloji problemlərinin müəyyənləşdirilməsini təhlil etməyi;

-Sənaye müəssisələrindən ətraf mühitə atılan tullantıların təhlili;

-Tullantıların dinamikasını araşdırmağı;

-Tullantıların ətraf mühitə təsiri və ekoloji problemləri təhlil etməyi;

-Dünyada tullantıların idarə olunmasının “Ümumi Qanunlar və Əsasnamələr” üzrə təsnifat prinsiplərini araşdırmağı;

-Havanın Çirklənməsinə Nəzarət Qanunlarını tədqiq etməyə;

-2000-ci ildən etibarən Havanın Çirklənməsinə Nəzarət Qanununu araşdırmağa;

-Tullantıların idarə olunması fənninin mənimsənilməsinin ətraf mühit mühafizəsinin ümumi problemlərinin həllində tətbiq etmək;

-Tullantıların idarə olunmasında təklif olunan tullantıların növlərini, xarakterini və formalaşacaq təxmin edilən həcmlərini müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulan fəaliyyətləri qiymətləndirmək;

-Tullantıların yaranması, tullantı mənbələri, tullantıların tərkibi və mənbənin ayrılması ilə bağlı əsas anlayışları izah etmək və tətbiq etmək;

-Müxtəlif müasir tullantıların idarə edilməsi sistemlərini izah etmək;

-Təkrar emal texnologiyaları da daxil olmaqla müxtəlif tullantıların emalı texnologiyalarını izah edin;

-Tullantılara dair qanunvericiliyin, tullantıların qarşısının alınmasının və tullantı siyasətinin inkişafının daha geniş siyasət kontekstini izah etmək;

№

Mövzuların adları

Mühazirə dərsləri

Seminar dərsləri

1

Tullantıların idarə edilməsi fənninin əsas anlayışları. Fənnin məqsəd və vəzifələri

2

-

2

Dünyada tullantıların idarə olunmasının “Ümumi Qanunlar və Əsasnamələr” üzrə təsnifat prinsipləri

2

2

3

İstehsalat və məişət tullantıları haqqında  Azərbaycan Respublikasının qanunları

2

-

4

Tullantıların emalı üsulları. Tullantıların təkrar emalının tətbiqi və konsepsiyası

2

2

5

Müasir texnologiyanın tətbiqi vasitəsilə tullantıların idarə edilməsi və azaldılması

2

-

6

Utilizasiya texnologiyaları və tullantıların təmizlənməsi və utilizasiyasının fiziki-kimyəvi üsulları

2

2

7

Bərk tullantılar və onların bərpası yolları. Bərk tullantılarının yaratdıqları problemlər və onların təkrar emalı

2

-

8

Tullantıların zərərsizləşdirilməsi

2

2

9

Sənaye və məişət tullantılarının utilizasiyası və emalı. Məişət tullantılarının idarə olunması

2

-

10

Tullantıların yandırılması və enerjinin alınmasının ümumi prinsipləri

2

2

11

Sənaye tullantılarının idarə edilməsi və təkrar emalı

2

2

12

Tullantıların emalı zamanı istifadə olunan texnoloji proseslər. Bərk tullantıların mexaniki və termiki emalı

2

-

13

Tullantıların bioloji emalı və enerjinin alınması sistemləri

2

2

14

Azərbaycan Respublikasının ekoloji göstəricilər sistemi

2

1

15

Tullantıların idarə edilməsinin hüquqi problemləri. İstehsal və istehlak tullantılarının auditi

2

-

  CƏMİ:

30

15

Mövzunun adı

Bu mövzunun öyrənilməsi nəticəsində tələbə bilməlidir

Bu mövzunun öyrənilməsi nəticəsində tələbə bacarmalıdır

1. Tullantıların idarə edilməsi fənninin əsas anlayışları. Fənnin məqsəd və vəzifələri

-Tullantıların idarə edilməsinin mahiyyəti və tədqiqat obyekti haqqında;

-Tullantıların təsiri nəticəsində ətraf mühit və təbii amillərin dəyişməsi haqqında;

-Tullantıların yaranma mənbələri və onlardan istifadənin ekoloji problemlərinin müəyyənləşdirilməsi haqqında;

-Sənaye müəssisələrindən ətraf mühitə atılan tullantıların təhlili haqqında;

-Tullantıların dinamikası haqqında;

-Tullantıların ətraf mühitə təsiri və ekoloji problemlər haqqında;

-Tullantıların idarə edilməsi fənninin əsas anlayışlarını, mahiyyət və tədqiqat obyektini  araşırmağı;

-Tullantıların təsiri nəticəsində ətraf mühit və təbii amillərin dəyişməsi proseslərini araşdırmağı;

-Tullantıların yaranma mənbələri və onlardan istifadənin ekoloji problemlərinin müəyyənləşdirilməsini təhlil etməyi;

-Sənaye müəssisələrindən ətraf mühitə atılan tullantıların təhlili;

-Tullantıların dinamikasını araşdırmağı;

-Tullantıların ətraf mühitə təsiri və ekoloji problemləri təhlil etməyi;

2. Dünyada tullantıların idarə olunmasının “Ümumi Qanunlar və Əsasnamələr” üzrə təsnifat prinsipləri

-Dünyada tullantıların idarə olunmasının “Ümumi Qanunlar və Əsasnamələr” üzrə təsnifat prinsipləri haqqında;

-İcazə və Hesabat Tələblərinin Tarixi haqqında;

-Suyun Çirklənməsinə Nəzarət Qanunları haqqında;

-Adam Steinman tərəfindən hazırlanmış yeraltı suların çirklənməsinə nəzarət qanunları haqqında;

-Havanın Çirklənməsinə Nəzarət Qanunları haqqında;

-2000-ci ildən etibarən Havanın Çirklənməsinə Nəzarət Qanunu haqqında;

-Dünyada tullantıların idarə olunmasının “Ümumi Qanunlar və Əsasnamələr” üzrə təsnifat prinsiplərini araşdırmağı;

-İcazə və Hesabat Tələblərinin Tarixini təhlil etməyə;

-Suyun Çirklənməsinə Nəzarət Qanunlarını təhlil etməyə;

-Adam Steinman tərəfindən hazırlanmış yeraltı suların çirklənməsinə nəzarət qanunlarını şərh etməyə;

-Havanın Çirklənməsinə Nəzarət Qanunlarını tədqiq etməyə;

-2000-ci ildən etibarən Havanın Çirklənməsinə Nəzarət Qanununu araşdırmağa;

3. İstehsalat və məişət tullantıları haqqında  Azərbaycan Respublikasının qanunları

-Maddə 1 haqqında;

-Maddə 2  haqqında;

-Maddə 3 haqqında; 

-Maddə 4 haqqında;

-Maddə 5 haqqında;

-Maddə 6 haqqında;

-Maddə 7 haqqında;

-Maddə 8 haqqında;

-Maddə 9 haqqında;

-Maddə 10 haqqında;

-Maddə 11 haqqında;

-Maddə 12 haqqında;

-Maddə 13 haqqında;

-Tullantıların idarə olunması sahəsində Azərbaycan Respublika-sının qanunvericiliyi araşırmağı;

-Qanunun tətbiq sahəsini araşdırmağı; 

-Tullantıların idarə olunması sahəsində dövlət siyasətinin prinsiplərini araşdırmağı;

-Tullantıların idarə olunması üzrə münasibətlərinin tənzimlənməsi sahəsində dövlət hakimiyyət orqanlarının vəzifələrini araşdırmağı;

4. Tullantıların emalı üsulları. Tullantıların təkrar emalının tətbiqi və konsepsiyası

-Tullantıların tərkibi və xassələri haqqında;

-Tullantıların emalı, utilizasiyası və utilizasiyası üsulları haqqında;

-Tullantısız və az tullantılı istehsal konsepsiyası haqqında;

-Tullantıların federal təsnifat kataloqu haqqında;

-Tullantıların təkrar emalının tətbiqi və konsepsiyası haqqında;

-Tullantıların minimuma endirilməsi haqqında;

-Tullantıların tərkibi və xassələrini araşdırmalı və təhlil etməli;

-Tullantıların emalı, utilizasiyası və utilizasiyası üsullarını araşdırmalı və təhlil etməli;

-Tullantısız və az tullantılı istehsal konsepsiyasını  araşdırmalı və təhlil etməli;

-Tullantıların federal təsnifat kataloqunu  araşdırmalı və təhlil etməli;

-Tullantıların təkrar emalının tətbiqi və konsepsiyasını araşdırmalı və təhlil etməli;

-Tullantıların minimuma endirilməsini araşdırmalı və təhlil etməli;

5. Müasir texnologiyanın tətbiqi vasitəsilə tullantıların idarə edilməsi və azaldılması

-Tullantıların ətraf mühitə təsiri və ekoloji problemləri haqqında;

-Tullantıları müasir texnologiyalar vasitəsilə azaldılması haqqında;

-Tullantılarsız “Təmiz Şəhər”; Xəzərdə tullantıları haqqında;

-Tullantıların ətraf mühitə təsiri və ekoloji problemləri araşdırmağı;

-Tullantıları müasir texnologiyalar vasitəsilə azaldılmasını araşdırmağı;

-Tullantılarsız “Təmiz Şəhər”; Xəzərdə tullantıları layihələrini təhlil etməyi;

6. Utilizasiya texnologiyaları və tullantıların təmizlənməsi və utilizasiyasının fiziki-kimyəvi üsulları

-Tullantıların təmizlənməsi və utilizasiyasının fiziki-kimyəvi üsulları haqqında;

-Sənaye tullantılarının utilizasiyası haqqında;

-Radiaktiv tullantıların utilizasiyası haqqında;

-Maye və bərk radiaktiv tullantıların təsnifatı haqqında;

-Radiaktiv tullantılarla davranma haqqında;

-Tullantıların təmizlənməsi və utilizasiyasının fiziki-kimyəvi üsulları təhlil etməyi və araşdırmağı;

-Sənaye tullantılarının utilizasiyası təhlil etməyi və araşdırmağı;

-Radiaktiv tullantıların utilizasiyası təhlil etməyi və araşdırmağı;

-Maye və bərk radiaktiv tullantıların təsnifatı təhlil etməyi və araşdırmağı;

-Radiaktiv tullantılarla davranma haqqında;

təhlil etməyi və araşdırmağı;

7. Bərk tullantılar və onların bərpası yolları. Bərk tullantılarının yaratdıqları problemlər və onların təkrar emalı

-Bərk tullantılar və onların bərpası yolları haqqında; 

-Bərk tullantılarının yaratdıqları problemlər və onların təkrar emalı haqqında;

-Bərk tullantılarının təsnifatı haqqında;

-Bərk tullantılarının ətraf mühit üçün təhlükəsi haqqında;

-Bərk maddələrin əzilməsi üsulları haqqında;

-Tullantıların sıxılması və sıxlaşdırılması haqqında;

-Bərk tullantılar və onların bərpası yolları, yaratdıqları problemlər və onların təkrar emalı, təsnifatı, ətraf mühit üçün təhlükəsi, bərk maddələrin əzilməsi üsulları, tullantıların sıxılması və sıxlaşdırılmasını təhlil etməyi;

-Tikinti-söküntü tullantıları, elektron tullantılar, kiçik təhlükəli məişət tullantıları araşdırmağı;

-Yaşayış və qeyri-yaşayış üzrə tullantıların tərkibi, əmələ gəlmə göstəricisi və sıxlığı təhlil etməyi;

8.Tullantıların zərərsizləşdirilməsi

- Sahə tədqiqatlarından əldə olunan əsas nəticələr, prosesin əsas məqamlarının təsviri haqqında; 

- Emal olunan bərk məişət tullantılarının keyfiyyəti haqqında;

- Poliqonun planının qısa təsviri, yeni poliqonun formalaşdırılması və işlərin ardıcıllığı haqqında;

- Çirkab sularinin idarə olunması haqqında;

- Tullanti qazlarinin emalı haqqında;

- Texniki xidmət işləri və ətraf mühitin monitorinqi haqqında;

-Tullantıların zərərsizləşdirilməsinin fəaliyyət mərhələsində nəzarət və monitorinq prosedurları haqqında araşdırmağı;

-Poliqonlar üçün ümumi tələblər, tullantıların qəbul edilməsi meyarları və prosedurlarını araşdırmağı;

-Balaxanı poliqonu, onun xüsusiyyətləri, səhər tullantılarının qəbulu, yandırma sistemi, buxarın hazırlanması və daşınmasını araşdırmağı;

-Tullantıların ötürülməsi, sahə tədqiqatlarından əldə olunan əsas nəticələri təhlil etməyi;

9.Sənaye və məişət tullantılarının utilizasiyası və emalı. Məişət tullantılarının idarə olunması

-Sənaye və məişət tullantılarının utilizasiyası haqqında;

-Sənaye və məişət tullantılarının təkrar emalı haqqında;

-Məişət tullantılarının idarə olunması haqqında;

-Məişət tullantılarının idarə olunmasının Azərbaycan modeli haqqında;

-Sənaye və məişət tullantılarının utilizasiyası haqqında araşdırma və təhlil aparmağı;

-Sənaye və məişət tullantılarının təkrar emalını araşdırmağı;

-Məişət tullantılarının idarə olunmasını araşdırmağı;

-Məişət tullantılarının idarə olunmasının Azərbaycan modelini araşdırmağı;

10.Tullantıların yandırılması və enerjinin alınmasının ümumi prinsipləri

-Bərk məişət tullantılarının miqdarı və xüsusiyyətləri haqqında;

-Tullantıların yandırılması və enerji sərfiyyatının ümumi prinsipləri haqqında;

-Yandırma. Tarixi İnkişaf və Mövcud Tətbiq, Texniki Aspektlər haqqında;

-Bərk məişət tullantılarının yandırılması qurğusunun proses sxemi haqqında;

-Avropa Birliyinin tullantıların yandırılması zamanı ayrılan maye qaz emissiyaları üçün limit dəyərləri (AB, Direktiv 2000/76/EC) haqqında;

-Bərk məişət tullantılarının miqdarı və xüsusiyyətlərini araşdırmağa;

-Tullantıların yandırılması və enerji sərfiyyatının ümumi prinsiplərini araşdırmağa;

-Yandırma. Tarixi İnkişaf və Mövcud Tətbiq, Texniki Aspektləri araşdırmağa;

-Bərk məişət tullantılarının yandırılması qurğusunun proses sxemini təhlil etməyə;

-Avropa Birliyinin tullantıların yandırılması zamanı ayrılan maye qaz emissiyaları üçün limit dəyərlərini (AB, Direktiv 2000/76/EC) araşdırmağa;

11.Sənaye tullantılarının idarə edilməsi və təkrar emalı

-Sənaye Tullantılarının İdarə Edilməsi: Bərk Maddələr, Mayelər və Qazlar haqqında;

-Bərk Tullantıların İdarə Edilməsi haqqında;

-Bərk Tullantıların Müxtəlif Mənbələri haqqında;

-Bərk Məişət Tullantılarının Zəif İdarə Edilməsinin Təsirləri haqqında;

-Bərk Məişət Tullantılarının İdarə Edilməsi Metodları haqqında;

-Sənaye Tullantılarının İdarə Edilməsi: Bərk Maddələr, Mayelər və Qazları araşdırmağa;

-Bərk Tullantıların İdarə Edilməsini araşdırmağa;

-Bərk Tullantıların Müxtəlif Mənbələrini araşdırmağa;

-Bərk Məişət Tullantılarının Zəif İdarə Edilməsinin Təsirlərini təhlil etməyə;

-Bərk Məişət Tullantılarının İdarə Edilməsi Metodlarını araşdırmağa;

-Bərpa və Təkrar Emal haqqında araşdırmağa;

12.Tullantıların emalı zamanı istifadə olunan texnoloji proseslər. Bərk tullantıların mexaniki və termiki emalı

-Bərk tullantıların mexaniki-termiki və termiki emalı haqqında;

-Piroliz, əridilmə, yandırılma və alovdan istifadə etməklə zərərsizləşdirmə üsulları haqqında;

-Turş qudronların emalı haqqında;

-Neft şlamının xarakteristikası və emalı haqqında;

-Neft-kimya istehsalı tullantılarının təsnifatı haqqında;

-Neft-kimya tullantılarının utilizasiyası haqqında;

-Bərk tullantıların mexaniki-termiki və termiki emalını araşdırmağı;

-Piroliz, əridilmə, yandırılma və alovdan istifadə etməklə zərərsizləşdirmə üsullarını araşdırmağı;

-Turş qudronların emalını araşdırmağı;

-Neft şlamının xarakteristikası və emalını araşdırmağı;

-Neft-kimya istehsalı tullantılarının təsnifatını təhlil etməyə;

-Neft-kimya tullantılarının utilizasiyasını təhlil etməyə;

13.Tullantıların bioloji emalı və enerjinin alınması sistemləri

-Genefondun və bioloji müxtəlifliyin itməsi haqqında;

-Ətraf mühitin çirklənməsi haqqında;

-Birbaşa qırılmalar (kommersiya məqsədli və ya idman ovçuluğu və  s.) haqqında;

-Adət edilmiş yaşayış mühitinin dağılması (tropik meşələrin qırılması, iqtisadi məqsədlə təbii landşaftın istifadəsi və s.).haqqında;

- Genefondun və bioloji müxtəlifliyin itməsini araşdırmalı;

-Ətraf mühitin çirklənməsini təhlil etməyə;

-Birbaşa qırılmalar (kommersiya məqsədli və ya idman ovçuluğu və  s.) araşdırmağı;

-Adət edilmiş yaşayış mühitinin dağılması (tropik meşələrin qırılması, iqtisadi məqsədlə təbii landşaftın istifadəsi və s.).üsullarını araşdırmalı;

14.Azərbaycan Respublikasının ekoloji göstəricilər sistemi

-“Azərbaycan Respublikasının ekoloji göstəricilər sistemi” haqqında;

-Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2012-ci il 21 dekabr tarixli, 2621 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2013-2017–ci illərdə Azərbaycan Respublikasında rəsmi statistikanın inkişafı Dövlət Proqramı” haqqında;

-Atmosfer havasının çirklənməsi və ozon qatının dağılması haqqında;

-İqlim dəyişmələri haqqında;

-Su ehtiyatları haqqında;

-Nəqliyyat haqqında;

-Tullantılar haqqında;

-“Azərbaycan Respublikasının ekoloji göstəricilər sistemi” ni araşdırmağı;

-Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2012-ci il 21 dekabr tarixli, 2621 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2013-2017–ci illərdə Azərbaycan Respublikasında rəsmi statistikanın inkişafı Dövlət Proqramı”nı araşdırmağı;

-Atmosfer havasının çirklənməsi və ozon qatının dağılmasını təhlil etməyə;

-İqlim dəyişmələrini araşdırmağı;

-Su ehtiyatlarını araşdırmağı;

15. Tullantıların idarə edilməsinin hüquqi problemləri. İstehsal və istehlak tullantılarının auditi

-Tullantıların idarə edilməsinin hüquqi problemləri haqqında;

-İstehsal və istehlak tullantılarının auditi haqqında;

-İstehsalat və məişət tullantıları haqqında;

-Azərbaycan Respublikasının qanunlarına əsasən ölkə ərazisində ETSN-ə tabe qurumların apardıqları auditin təşkili haqqında;

-Ekoloji ekspertiza, ekoloji menecment, ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsinin təşkili, ekoloji idarəetmə haqqında;

-Bərk tullantıların yaratdığı ekoloji problemlər haqqında;

-Tullantıların idarə edilməsinin hüquqi problemlərini araşdırmağı;

-İstehsal və istehlak tullantılarının auditini araşdırmağı;

-İstehsalat və məişət tullantılarını təhlil etməyə;

-Azərbaycan Respublikasının qanunlarına əsasən ölkə ərazisində ETSN-ə tabe qurumların apardıqları auditin təşkilini təhlil etməyə;

-Ekoloji ekspertiza, ekoloji menecment, ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsinin təşkili, ekoloji idarəetməni araşdırmağı;

-Bərk tullantıların yaratdığı ekoloji problemləri təhlil etməyə;

ü mühazirə, seminar, praktiki tapşırıqlar;

ü təqdimat və müzakirə, debatlar; Quizz;

ü ekspert metodu; video va audio mühazirələr; distant təhsil;

ü araşdırma-tədqiqat; layihə, qrup qiymətləndirməsi;

ü problemli öyrənmə texnologiyası, simulyasiyalar;

ü kiçik qruplarda iş (teamwork), işgüzar oyunlar,

ü xüsusi nümunələrin (case-study) öyrənilməsi və təhlili,

ü qrup işlərin yazılması və test tapşırıqların yerinə yetirilməsi və s.

Fənnin tədrisində istifadə olunan əsas dərslik

Fənnin tədrisində istifadə olunan əlavə dərsliklər

Fənnin tədrisində istifadə olunan internet resursları

1. Əzizov A.M. “Tullantıların emalı sistemləri”. Bakı. “Təhsil” NPM, 2015, 234 səh.

2.Milli Tədqiqat Şurası, 2005, İqlim dəyişikliyinin radiativ təhriki: Konsepsiyanın genişləndirilməsi və qeyri-müəyyənliklərin araşdırılması, İqlimə radiativ təhrikedici təsirlərə dair komitə.

3. 12 fevral 2002-ci il tarixli 262-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci il, № 4, maddə 165)

4. 22 may 2007-ci il tarixli 341-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2007-ci il, № 7, maddə 709)

5. 9 oktyabr 2007-ci il tarixli 429-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2007-ci il, № 10, maddə 938)

6. 2 iyun 2008-ci il tarixli 615-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2008-ci il, № 6, maddə 460)

7.Diaz L.F., Savaj G.M., Eggert L.L. və Qolueke. 2003, İqtisadi cəhətdən inkişafda olan ölkələr üçün bərk tullantıların idarə edilməsi, 2-ci nəşr. Konkord, Kaliforniya: Kaloriyanın bərpası

8.Kieli G., 1997, Ətraf mühit mühəndisliyi, McGraw-Hill, İngiltərə

9.Mihelsik J.R. və Zimmerman J.B., 2010, Ətraf mühit mühəndisliyi, John Wiley & Sons, Inc.

10.Txobanoqlous G.H., Teyzen H., Vigil S.A. 1993, Bərk tullantıların vahid idarəçiliyi. Nyu York: McGraw-Hill

11.Kukin PP, Popov VM, Yushin VV Equipment and technology protect the environment. Textbook for universities. Publishing house: Higher school, 2005, 391 p.

12. Kolesnikov SI Basics of ecology for engineers. Textbook. Published by: Phoenix, Higher Education Series, 2003, 352 p.

13.Krivoshein DA, Kukin PP, Lapin VL Engineering protection of surface water from industrial stockpiles. Textbook for university students. Publishing house: Higher school, 2003, 344 p.

15.Khoruzhaya TA Environmental risk assessment: safety, risk assessment methods, monitoring. Publishing house: Service book, 2002, 208 p.

16.Panin VF, Sechin AI, Fedosova VD Ecology for engineers. Textbook (edited by Panina VF) Publishing house: Noosphere, 2001, 284 p.

17.Mazur II, Moldaanov OI Engineering ecology course. Textbook for universities (ed. Mazura II). Publishing house: Higher school, 2001, 447 p.

18.Platonov AP, Platonov VA Basics of general and engineering ecology. Publishing house: Phoenix, series "Textbooks, textbooks", 2002, 352 p.

1.By J. Jeffrey Peirce, P. Aarne Vesilind, Ruth F. Weiner. Environmental Pollution and Control, 4th ed. ISBN: 0750698993. Pub. Date: November 1997. Publisher: Elsevier Science & Technology Books.

2.Frank Woodard. Industrial Waste Treatment Handbook. Copyright © 2001 by Butterworth–Heinemann.

3.By Linda Shuku. Rochester Institute of Technology RIT Scholar Works. Collection and Transportation of Municipal Solid Waste in Prishtina Municipality. 2-6-2015.

4."Reports". WorstPolluted.org. Archived from the original on 11 August 2010. Retrieved 2010-08-29.

5. "Fine Particulate Matter Map Shows Premature Mortality Due to Air Pollution. 2013".

6.Lelieveld, J.; Klingmüller, K.; Pozzer, A.; Burnett, R. T.; Haines, A.; Ramanathan, V. (25 March 2019). "Effects of fossil fuel and total anthropogenic emission removal on public health and climate". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 116 (15): 7192–7197. doi:10.1073/pnas.1819989116. PMC 6462052. PMID 30910976.

7."Energy and Air Pollution" (PDF). Iea.org. Retrieved 12 March 2019.

8."Study Links 6.5 Million Deaths Each Year to Air Pollution". The New York Times. 26 June 2016. Retrieved 27 June 2016.

9."Air Pollution Causes, Effects, and Solutions". National Geographic. 9 October 2016.

10."Carbon Monoxide Poisoning - NHS". 2017-10-17.

11."Wall Paint, Perfumes and Cleaning Agents Are Polluting Our Air". Npr.org. Retrieved 12 March 2019.

12.            Diep, Francie (31 January 2018). "California's Farms Are an Even Larger Source of Air Pollution Than We Thought". Pacific Standard. Retrieved 2 February 2018.

13."Education Data, Visualizations & Graphics on particulate pollution". www.cleanairresources.com. Retrieved 2019-03-20.

14."New Study Demonstrates Indoor Building Environment Has Significant, Positive Impact on Cognitive Function". The New York Times. 26 October 2015.

15.Ibadova S.Ya., N.A. Salimova. Engineering ecology. East West Association for Advances Studies and Higher Education GmbH. Vienna, textbook, 2016. - 236 p.

16.Vetoshkin AG Processes and devices protect the environment. Publishing house: Higher school, series: for higher educational institutions, 2008, 639 p.

17.Nikolaikin NI and others. Ecology. Textbook for Universities - 2nd ed., Processing. and the ball. –M .: Drofa, 2003, 624 p.

18.Gutenev VV, Denisova IA, Denisov VV Industrial ecology. Textbook for universities (edited by Denisova VV). Published by: ICC March IC March, Educational Course Series, 2007, 720 p.

1. Wikipedia, 2012, “Şəhərin bərk tullantıları”, “Kompost”, “Bərk tullantıların təmizlənməsi texnologiyalarının siyahısı”

http://en.wikipedia.org/wiki

2. İqlimə radiativ təhrikedici təsirlərə dair komitə.

http://www.nap.edu\catalog\11175.html

http://www.nap.edu\catalog\11175.html

http://en.wikipedia.org/wiki